Periferik Arter Hastalıkları (PAH)

Periferik Arter Hastalıkları (PAH)

Periferik arter hastalığı (PAH), bacaklara, kollara, başa, mide ve barsaklara oksijenlenmiş kanı taşıyan periferik arterlerin daralmasıdır (Bu durumda “periferik damar”, kalpten uzaktaki damar hastalıkları anlamına gelir). PAH esasen koroner arter hastalığına benzer. PAH en yaygın olarak bacaklardaki arterleri etkiler. Hem PAH hem de koroner arter hastalığına (KAH) ateroskleroz neden olur. Ateroskleroz, vücudun kritik bölgelerindeki arterleri daraltır ve tıkar.

Periferik Arter Hastalıkları

Ateroskleroz nedir?

Aterosklerozunuz varsa, bu plak damar duvarlarınızın içinde biriktiği anlamına gelir. Plak, yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikmesi ile oluşur. Periferik arterlerdeki ateroskleroz, PAH’nın en yaygın nedenidir. Olan şey şudur: İlk olarak, plak, kan akışını sağlayan bir arteri daraltacak kadar birikir. Daha sonra, eğer bu plak kırılgan hale gelirse veya iltihaplanırsa, parçalanarak bir kan pıhtısının oluşmasını tetikleyebilir. Bir pıhtı, arteri daha da daraltabilir veya tamamen bloke edebilir. Bu tıkanıklık bacakların periferik arterlerinde ise ağrıya, cilt renginde değişikliklere, yürüme güçlüğüne ve yaralara veya ülsere neden olabilir. Bacaklarda ve ayaklarda tamamen dolaşım kaybı kangrene ve uzuv kaybına neden olabilir. Bu durum, karotis arterde(şah damarı) meydana gelirse felce neden olabilir.

Periferik arter hastalığı belirtileri nelerdir?

PAH semptomları şunları içerir:

  • Bacak ağrısı
  • Egzersiz yapmayı bıraktığınızda geçmeyen bacak ağrısı
  • İyileşmeyen veya çok yavaş iyileşmeyen ayak veya ayak parmağı yaraları
  • Gangren veya ölü doku
  • Alt bacağınızın veya ayağınızın sıcaklığında, özellikle diğer bacağınıza veya vücudunuzun geri kalanına kıyasla belirgin bir azalma
  • Ayak parmaklarında kötü tırnak büyümesi veya bacaklarda kıllanma
  • Özellikle diyabetli erkeklerde sertleşme sorunu.
  • Ayrıca, PAH’lı birçok kişinin semptomu olmayabilir veya semptomlarını başka bir şeyle karıştırır

Bacak ağrısı: ekstremitelerde periferik arter hastalığının (PAH) en yaygın semptomu yürürken, merdiven çıkarken veya egzersiz yaparken kalçalarda, uyluklarda veya baldırlarda ağrılı kas kramplarıdır. Birkaç dakika sürebilmesine rağmen, tipik olarak egzersiz yapmayı bıraktığınızda bu bacak ağrısı genellikle geçer. Çoğu insan bu semptomlarını başka bir şeyle karıştırır. Pek çok insan bacak ağrısını artrit, siyatik veya normal bir yaşlanma belirtisi olarak görebilir. PAH bacak ağrısı eklemlerde değil kaslarda meydana gelir. Plak oluşumuna bağlı olarak damarlardaki daralma kan akışını azaltır,  kaslar egzersiz sırasında ihtiyaçları karşılayacak kadar kan alamaz duruma gelir ve buda ağrıya neden olur. PAH’nın neden olduğu “kramp” ağrı (“aralıklı topallama” olarak adlandırılır), kasların artan talebi karşılamak için egzersiz sırasında yeterli oksijenli kan alamadığı konusunda vücudu uyarma yoludur.

Diyabet hastaları, PAD ağrısını, ayaklarda veya uyluklarda yanma veya ağrılı bir rahatsızlık olan yaygın bir diyabetik semptom olan nöropati ile karıştırabilir. Tekrarlayan herhangi bir ağrınız varsa, doktorunuza danışın ve ağrıyı olabildiğince doğru bir şekilde tanımlayın. PAH için risk faktörlerinden herhangi birine sahipseniz, semptomlarınız olmasa bile doktorunuza PAH hakkında soru sormalısınız.

Tedavi edilmeden bırakıldığında PAH kangrene ve bacakların amputasyonuna neden olabilir.

Periferik arter hastalığı Nasıl teşhis edilir?

PAD teşhisi fizik muayene ile başlar ve doktorunuz yaşıyor olabileceğiniz belirtileri size soracaktır. Bacaklarda zayıf nabız olup olmadığı kontrol edilir. Fiziksel muayeneniz aşağıdakileri içerebilir:

 Ayak bileği-kol indeksi (ABI): Kanınızın ne kadar iyi aktığını belirlemek için ayaklarınızdaki kan basıncını kollarınızdaki kan basıncıyla karşılaştıran ağrısız bir yöntemdir. Bu pahalı olmayan test yalnızca birkaç dakika sürer ve doktorunuz tarafından rutin muayenenin bir parçası olarak yapılabilir. Normalde ayak bileği basıncı kol basıncının en az yüzde 90’ı kadardır, ancak şiddetli daralma ile yüzde 50’den az olabilir. ABI testinin ayrıntılı bir resmine bakın.

PAD izle canlı ABI testini öğrenin

Bir ABI, ayak bileği ve kol kan basıncı arasında anormal bir oran ortaya çıkarsa, daha fazla teste ihtiyacınız olabilir. Doktorunuz bu diğer testlerden birini önerebilir.

PAD izle canlı ABI testini öğrenin

Doppler ve Ultrason (Dubleks) görüntüleme: Arteri ses dalgaları ile görselleştiren ve bir tıkanıklığın varlığını belirtmek için bir arterdeki kan akışını ölçen, invazif olmayan bir yöntem.
Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi (CT): Karın, pelvis ve bacaklarınızdaki arterleri gösterebilen, invazif olmayan bir test. Bu test özellikle kalp pili veya stentli hastalarda faydalıdır.
Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): X ışınları kullanmadan BT’ye benzer bilgiler veren invazif olmayan bir test.
Anjiyografi: Arteriyogram olarak da adlandırılan bir anjiyogram sırasında, artere bir kontrast madde enjekte edilir ve kan akışını, bacaklardaki atardamarları göstermek ve mevcut olabilecek herhangi bir tıkanıklığı belirlemek için görüntüler alınır.

Periferik arter hastalığı risk faktörleri nelerdir?

  • Ateroskleroz
  • Periferik arter hastalığı riskiniz yaşla birlikte artar
  • Yüksek tansiyon veya yüksek kolesterol 
  • Sigara içiyorsanız, özellikle yüksek PAH riskiniz vardır.
  • Şeker hastalığınız varsa, özellikle yüksek PAH riskiniz vardır

Sigara içen ve / veya şeker hastalığı olan kişiler özellikle yüksek risk altındadır. Periferik arter hastalığı (PAH) için risk faktörleriniz varsa, semptomlarınız olmasa bile PAH taraması yaptırın. PAH için belirli risk faktörleri kontrol edilemez. Bu kontrol edilemeyen risk faktörleri arasında yaşlanma, ailede PAH, kardiyovasküler hastalık veya felç öyküsü bulunur. Bununla birlikte, aşağıdaki risk faktörlerini kontrol edebilirsiniz:

Sigara: Sigarayı bırakabilirsiniz. Sigara içmek PAH için önemli bir risk faktörüdür. Sigara içenlerde, içmeyenlere göre PAH riski dört kat daha fazla olabilir.  Diabetes mellitus: Diyabet ve kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutabilirsiniz. Diyabet hastası olmak, sizin diğer kardiyovasküler hastalıkların yanı sıra PAH geliştirme riskini de artırır. Yüksek tansiyon: Kan basıncınızı yönetebilirsiniz. Bazen “sessiz katil” olarak adlandırılan yüksek tansiyonun herhangi bir belirtisi olmayabilir. Kan basıncınızı tedavi ve kontrol etmek için mutlaka doktorunuza danışın. Yüksek kan kolesterolü: Kolesterol seviyenizi de kontrol altına alabilirsiniz. Yüksek kolesterol, arterlerde plak oluşumuna katkıda bulunur ve bu da kan akışını önemli ölçüde azaltabilir. Bu durum ateroskleroz olarak bilinir. PAH’nı önlemek veya tedavi etmek için kolesterol seviyenizi düşürmek çok önemlidir. Obezite: Kilonuzu azaltabilirsiniz. Vücut Kitle İndeksi (VKİ) 25 veya daha yüksek olan kişilerin, başka risk faktörleri olmasa bile kalp hastalığı ve felç geliştirme olasılığı daha yüksektir. VKİ’nizi hesaplayın ve kilonuzu kontrol altında tutmanın sağlıklı yollarını öğrenin. Fiziksel hareketsizlik: Harekete geçebilirsiniz. Fiziksel aktivite, PAH’lı kişilerin ağrısız yürüyebileceği mesafeyi artırır ve ayrıca kalp krizi veya felç riskini azaltmaya yardımcı olur. Denetimli egzersiz programları, PAH hastaları için tedavi yöntemlerinden birisidir.

Risklerinizi azaltmak için yukarıdaki risk faktörlerinden birden fazlasını hedef seçebilirsiniz. Kalp sağlığına uygun bir yaşam tarzı geliştirin ve sağlık uzmanlarınızla işbirliği yapın. Bu durumda kalbiniz size daha iyi ve daha uzun süre hizmet ederek, teşekkür edecektir.

Periferik arter hastalığı (PAH) neden önemlidir? tehlikeli mi? yaşamı tehdit ediyor mu?

Evet, PAH tehlikelidir çünkü bu tıkanıklıklar uzuvlara, organlara ve beyine olan dolaşımı kısıtlayabilir. Yeterli kan akışı olmadan hayati organlar, bacaklar, kollar ve ayaklar ve beyniniz hasar görür. Tedavi edilmediği takdirde doku enfekte olabilir veya ölebilir, kangren adı verilen bir durum gelişir.

PAH ek sağlık sorunlarına neden olur mu?

PAH, atardamarlarınızdaki aterosklerozun (kronik yağ birikintileri) ilk uyarı işareti olabilir. Kalbiniz ve beyniniz dahil tüm dolaşım sistemi, arterler tıkandığında ve daraldığında risk altındadır. Yağ birikintileri ayrıca kan akışını engelleyebilecek ve doku ölümüne neden olabilecek vasküler iltihaplanma ve kan pıhtılaşması riskini artırır.

PAH, uygun bakımla kontrol altına alınabilen ve hatta tersine çevrilebilen, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur.

Bacak damarlarınızla kalbiniz arasındaki bağlantı nedir?

Periferik arter hastalığı veya koroner arter hastalığından birine sahipseniz, diğeri için yüksek risk altındasınızdır. Koroner arter hastalığınız varsa (KAH), yüksek periferik arter hastalığı(PAH) riskiniz vardır. Benzer şekilde, PAH’nız varsa, KAH için de yüksek risk altındasınızdır.

Bu iki koşul çakışan risk faktörlerine sahiptir. Aşağıdakiler sizi PAH ve KAH için daha yüksek risk altına sokabilir:

Sigara içmek
Artan yaş
Yüksek kolestorol
Yüksek tansiyon
Aşırı kilolu olmak
Fiziksel olarak inaktif olmak
Diyabet hastası olmak

Sigara içenler en yüksek KAH ve PAH riskiyle karşı karşıya olanlardır. Sigarayı bırakmak riskinizi azaltır. Aslında, genel sağlığınız için yapabileceğiniz en iyi şey budur.

Yüksek kolesterolünüz varsa, size reçete edilmiş olan kolesterol düşürücü ilaçlara (statinler) devam ettiğinizden emin olun. Eğer reçete edilirse, bu tür ilaçlar kalp hastalığı ve felç riskini azaltmak için önemlidir. Hem KAH hem de PAH, aterosklerozdan kaynaklanır.

Kontrol edebileceğiniz risk faktörlerini en aza indirerek, KAH veya PAH ile karşılaşma şansınızı azaltabilirsiniz. KAH veya PAH ile yaşıyorsanız, her iki koşulun etkisini azaltabilirsiniz. KAH ve PAH’nı yönetmek, doktorunuzun önerdiği ilaçların yanı sıra uygun diyet ve egzersiz dahil olmak üzere yaşam tarzı değişikliklerine dayanır. Her iki durumda da erken teşhis, hastalığı yönetmenin anahtarıdır.

Periferik arter hastalığından korunma ve tedavi

Periferik arter hastalığı (PAH) tedavisi, semptomları azaltmaya ve hastalığın daha fazla ilerlemesini önlemeye odaklanır. Çoğu durumda, yaşam tarzı değişiklikleri, egzersiz ve ilaçlar, PAH’nın ilerlemesini yavaşlatmak ve hatta semptomlarını tersine çevirmek için yeterlidir.

Fiziksel aktivite: PAH semptomları için genellikle etkili tedavi, düzenli fiziksel aktivitedir. Doktorunuz, sizin için kalp rehabilitasyonu olarak da bilinen denetimli bir egzersiz eğitimi programı önerebilir. Yavaş başlamanız gerekebilir, ancak basit yürüyüş rejimleri, bacak egzersizleri ve koşu bandı egzersiz programları semptomları hafifletebilir. Program, ağrı başlamadan önce yürüyebileceğiniz süreyi oluşturmak için aralıklarla değişen aktivite ve dinlenmeden oluşur. Diyet: Birçok PAH hastasının kolesterol seviyeleri yükselmiştir. Doymuş ve trans yağ oranı düşük bir diyet kandaki kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir, ancak uygun kolesterol seviyelerini korumak için kolesterol düşürücü ilaçlar da gerekli olabilir. Risk faktörlerinin azaltılması ve hayat tarzı değişiklikleri: Periferik arter hastalıklarında tedavide öncelikle neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir..

Bu amaçla;

  • Sigaranın bırakılması
  • Kilo verilmesi
  • Düzenli beslenilmesi
  • Hipertansiyon, hiperlipidemi ve şeker hastalığı gibi hastalıkların kontrol altına alınması
  • Düzenli egzersiz yapılması önemlidir

İlaç tedavisi: Bu önlemleri alan ancak hala yürüme sırasında ağrı, istirahat ağrısı olan hastalarda medikal tedavi uygulamak gereklidir. Medikal tedavide kullanılan başlıca ilaçlar şunlardır. Asetil Salisilik Aspirin (ASA): Piyasada aspirin, coraspin, ecopirin gibi isimlerle satılan bir antitrombotik ilaçtır. Kanda pıhtılaşmayı sağlayan hücrelerin birbirine tutunmasını önleyerek etkisini gösteren bir kan sulandırıcıdır. Kanama olasılığını arttıran bir ilaçtır. Klopidogrel: ASA’dan daha kuvvetli bir kan sulandırıcı ilaçtır. ASA’nın yetersiz kaldığı durumlarda tek başına veya kombine kullanımı önerilebilir. ASA’da olduğu gibi kanamalar açısından riski arttırmaktadır. Silastazol: Piyasada pletal adı ile satılmakta olan bir ilaçtır. Hem kandaki pıhtılaşma hücrelerini engelleyici hem de damar genişletici etkisi mevcut olan oldukça kuvvetli bir ilaçtır. Kullanımı ile birlikte 1 ay içinde yürüme mesafesinimn artması beklenir. En muhtemel yan etkisi baş ağrısıdır. Genelde zamanla geçici olan bu baş ağrısı devam ederse, doz azaltarak tolerans gelişmesi beklenir.

Cerrahi Tedavi: Tedavi kılavuzlarında cerrahi tedavi; istirahat ağrısı veya sosyal hayatını devam ettirmek için yeterince yürüme mesafesi sağlayamayan hastalara önerilen bir tedavi yöntemidir. Bununla birlikte iyileşmeyen yaraları bulunan hastalarda yara iyileşmesini sağlamak ve amputasyon geçirmeye aday olan hastalarda amputasyon seviyesini yükseltmek için de cerrahi tedavi yöntemleri önerilmektedir.,

Temel olarak iki tip cerrahi tekniği vardır; bypass ve plakların temizlenmesi. Bypass cerrahisinde, PDH’ye neden olan tıkanıklığın öncesinden sonrasına, ya vücuttan alınan toplardamar ya da yapay damarlar aracılığı ile yeni bir yol oluşturulmaktadır. Yani bu yöntemde kan alternatif yeni bir yol aracılığı ile, tıkanıklığın ötesine götürülmektedir. Plakların temizlenmesi işleminde de tıkanıklığın olduğu bölgede, damar açılmakta, içi temizlenmekte ve sonrasında damar tamir edilmektedir.

Ameliyatsız, girişimsel Yöntemler (Endovasküler Yöntemler)

Ameliyatsız
Ayaklarında iyileşmeyen yaraları olan ve istirahat ağrısı olan hastalar ile bacağının kesilmesi (amputasyon) planlanan ancak amputasyon seviyesinin daha aşağıdan olması için uğraşılan hastalarda kullanılması gereken ilk basamak işlemlerdir. Girişimsel yöntemler ile cerrahi arasındaki seçim darlığın yeri, uzunluğu, damar yapısı ve hastanın genel durumu değerlendirilerek yapılır.

Girişimsel yöntemlerin hepsi anjiografi salonunda, lokal anestez altında ve herhangi bir kesi yapılmadan uygulanır. Hastanede yatış süresi ve iyileşme süreci, cerrahi tedaviye göre daha kısadır. Bununla birlikte işlem yapılan damarlarda erken veya geç dönemde tekrar darlık oluşma veya tıkanma riski bulunmaktadır.

Tıkanıklığın veya darlığın yerine, uzunluğuna ve süresine bağlı olarak aşağıdaki işlemlerden biri veya birkaçı kombine edilerek kullanılabilir.

• Aterektomi : Damar içinde oluşmuş plakların (kireçlenme) özel kataterler aracılığı ile olduğu yerde parçalanarak aspire edilmesi esasına dayanan tedavi yöntemidir. Özellikle diz altındaki damar tıkanıklıklarında/darlıklarında ve uyluk bölgesindeki uzun damar daralmalarında ve tam tıkanmalarda kullanılan bir yöntemdir. Balon ve/veya stent ile kombine edilmesi gerekebilir.

• Balon Anjioplasti : Damar içinde görülen darlıkların tedavisinde etkin bir şekilde kullanılan yöntemdir. Damarda daralmaya sebep olan plakların damar duvarına yapıştırılması esasına dayanır. İlaçlı veya ilaçsız balonlarla uygulanabilir. İlaçlı balonlar, mekanik etkilerinin yanında içerdikleri farmakolojik ajanların, damar duvarında oluşturdukları antiinflamatuar (iltihabi süreci engelleme) etkileri nedeni ile ilaçsız balonlara oranla daha etkindirler.

• Stent İmplantasyonu : Özellikle kasığın üstünde yer alan atardamarlarda ve zaman zaman da bacak atardamarlarında kullanılan bir yöntemdir. Diz altı damarlarda zorda kalınmadıkça kullanılması önerilmez. Tamamen metal yapılı olan stentler ve içi vücutla uyumlu çeşitli yapıdaki materyallerle kaplı stent greftler bulunmaktadır.

Kalp damar hastalıklarının tedavisinin, konunun uzmanı ve önlem tedavilerinden başlayıp cerrahi seçeneklere uzanan geniş spektrumdaki tekniklerin hepsine hakim ve hepsini uygulayabilen ekipler tarafından yürütülmesi gerekmektedir. Avrupa’da ve A.B.D.’de “damar hastalıkları uzmanı ve cerrahı” olarak görev yapan hekimler bulunmakta ancak ülkemizde kalp damar hastalıklarının tedavisi ile ilgili sorumluluğun dağıtımında bir takım karmaşalar bulunmaktadır. Ancak asistanlık sürecinden itibaren damar hastalıklarının takibini ve tedavisini yapan ve bu konuda uzmanlaşmış kalp damar cerrahisi uzmanlarının, konunun uzmanı kardiyoloji ve radyoloji uzmanları ile birlikte bir ekip olarak tedaviyi yürütmeleri günümüzde izlenmesi gereken en doğru yoldur.

 

Leave a comment

Sohbete Başla
Merhabalar, Size Nasıl Yardımcı Olabiliriz?